Wiedza o procesach zachodzących w przyrodzie i kontrola stanu środowiska leśnego pozwalają leśnikom na wczesną diagnozę zagrożeń, mogących wpłynąć negatywnie na stan lasu. Każdego roku podejmują oni działania mające na celu zachowanie trwałości lasu i zwiększenie jego naturalnej odporności na czynniki szkodotwórcze. Zagrożenia dzieli się na trzy grupy:

• biotyczne (np. szkodliwe owady, grzyby patogeniczne, ssaki roślinożerne);

• abiotyczne – ekstremalne zjawiska atmosferyczne (np. silne wiatry, śnieg, ulewne deszcze, wysokie i niskie temperatury);

• antropogeniczne – wywołane przez człowieka (np. pożary, zanieczyszczenia przemysłowe, zaśmiecanie lasu).

Szkodnictwo leśne związane jest z działaniem człowieka w środowisku przyrodniczym, w tym w środowisku leśnym. Szkodnictwo leśne jest wynikiem szkodliwego - fizycznego, rzadziej chemicznego - oddziaływania człowieka na las i obiekty (przedmioty) z nim związane. W nadleśnictwach zwalczaniem przestępstw i wykroczeń w zakresie szkodnictwa leśnego oraz wykonywaniem innych zadań w zakresie ochrony mienia zajmują się strażnicy leśni. Uprawnienia strażnika leśnego w zakresie zwalczenia szkodnictwa leśnego zgodnie z ustawą o lasach przysługują również nadleśniczemu, zastępcy nadleśniczego oraz inżynierowi nadzoru, leśniczemu i podleśniczemu.
Przyjmuje się, że ochrona lasów przed szkodnictwem obejmuje ochronę mienia oraz walorów przyrodniczych w zasobach leśnych. W organizacji gospodarczej Lasy Państwowe przyjęto następujące podstawowe grupy rodzajowe szkodnictwa leśnego:
• bezprawne korzystanie z lasu,
• kłusownictwo,
• kradzież albo zniszczenie mienia nadleśnictwa,
• kradzież drewna z lasu państwowego.
Oprócz wymienionych 4-ch grup podstawowych, praktycznie ochroną lasów przed szkodnictwem obejmuje się również:
• ochronę przeciwpożarową (obszarów leśnych),
• ochronę przed szkodliwym korzystaniem z lasów w celach rekreacyjnych.

Bezprawne korzystanie z lasu. Stanowi największą ilość szkód leśnych, które przeważnie są wykroczeniami. Najczęściej popełniane wykroczenia to:
1. wjazd i parkowanie pojazdów mechanicznych na terenach leśnych w miejscach niedozwolonych,
2. wykroczenia przeciwko przepisom p. poż.,
3. zaśmiecanie lasu,
4. uszkadzanie drzew i krzewów.
Zaśmiecanie lasu jest jednym z najbardziej uciążliwych i trudnych do wykrycia przestępstw szkodnictwa leśnego.
 

Kłusownictwo. Stanowi istotną grupę rodzajową szkodnictwa leśnego, o charakterze najbardziej "nieetycznym". Kłusownictwo obejmuje szereg czynów przestępnych, polegających na nielegalnym pozyskiwaniu zwierzyny (zwierząt łownych) albo na usiłowaniu wchodzenia w posiadanie tej zwierzyny. Czyny takie są przestępstwami albo wykroczeniami.
 

Kradzież drewna z lasu państwowego. Do grupy tej należą kradzieże drewna "z pnia" (gdy następuje wyrąb i kradzież); kradzieże "z gotowego zapasu" (dotyczy drewna wyrobionego).