Lista aktualności
Historia Nadleśnictwa Starachowice
Krótki rys historyczny Obszaru zarządzanego przez Nadleśnictwo
Lasy starachowickie są ściśle, historyczniei gospodarczo, związane z obszarem Gór Świętokrzyskich i występującymi na tych terenach pokładami rud żelaza, które obecnie nie posiadają już znaczenia gospodarczego.
Od początku XI wieku do końca XVIII wieku lasy świętokrzyskie stanowiły dobra kościelne Biskupstwa Krakowskiego.
Już od najdawniejszych czasów lasy te, rozumiane jako wielki kompleks leśny obejmujący także obszar tzw. Lasów Iłżeckich, w tym obecne Nadleśnictwo Starachowice, związane były ściśle z rozwojem na tych terenach przemysłu hutniczego, służąc jako baza opałowa dla ówczesnych pieców hutniczych.
Pierwsze wzmianki o rozwijającym się na tych terenach przemyśle wydobywczym i hutniczym, znaleźć można w kronikach Jana Długosza i datowane są na lata 1025 – 1030.
Do dziś zachowały się liczne dokumenty sięgające XIV wieku, zezwalające na budowanie zakładów przetwarzających rudy żelaza w okolicach Iłży, Starachowic i Wąchocka.
Silny rozwój przemysłu wydobywczego i hutniczego przypada na XVI i XVII wiek. Największa zaś eksploatacja rudy żelaza i największy rozwój hutnictwa związany był z wynalezieniem w XVIII wieku tzw. „wielkiego pieca".
Pod koniec XVIII wiekuna obszarze świętokrzyskim znajdowały się 23 wielkie piece hutnicze, co stanowiło 60% ogólnej ich liczby w Polsce. W Starachowicach budowę wielkiego pieca rozpoczęto w 1789 roku.
W tym samym roku, na mocy ustawy Sejmu Czteroletniego, nastąpiła konfiskata dóbr biskupstwa krakowskiego, w tym i lasów, na rzecz Skarbu Rzeczpospolitej.
W okresie Królestwa Kongresowego nastąpił dalszy rozwój górnictwa i hutnictwa na tym terenie. Lasy były silnie eksploatowane dla potrzeb rozwijającego się Staropolskiego Okręgu Przemysłowego. Upadek Powstania Listopadowego przyczynił się jednak do stopniowego podupadania przemysłu.
W 1870 roku wielkie piece w Starachowicach, jak i lasy starachowickie wraz z przylegającymi do nich folwarkami sprzedano w drodze licytacji spółce kapitałowej, która w 1875 r. przekształciła się w „Towarzystwo Starachowickich Zakładów Górniczych" – Spółka Akcyjna. Towarzystwo to rozpoczęło masową eksploatację tutejszych drzewostanów poprzez zastosowanie olbrzymich zrębów zupełnych, o powierzchniach dochodzących do 25 ha. W pierwszej kolejności nadmiernej eksploatacji podlegały drzewostany liściaste, szczególnie dębowe i bukowe – jako najbardziej wydajne do produkcji węgla drzewnego. Wielkie powierzchnie porębowe odnawiano z kolei sztucznie, poprzez sadzenia. Sadzono głownie sosnę z niewielką domieszką gatunków liściastych, głównie dęba.
Dopiero rozwój kopalnictwa węgla kamiennego, oraz rozwój technologii przetapiania rud żelaza pozwalający na wykorzystanie tego surowca w przemyśle hutniczym spowodował, że gospodarka w tutejszych lasach uległa poprawie.
Na początku okresu międzywojennego tj. około 1922 roku, z lasów stanowiących własność „Towarzystwa Starachowickich Zakładów Górniczych", zorganizowane zostało „Główne Nadleśnictwo Starachowice" z siedzibą w osiedlu leśnym w Marculach, nadal jednak będące własnością Towarzystwa. W jego skład wchodziły tereny obecnych obrębów: Lubienia, Starachowice, Marcule oraz część obecnego N-ctwa Ostrowiec Św. Łączna powierzchnia utworzonego nadleśnictwa wynosiła około 25000 ha, zaś urządzanie definitywne wg stanu na 1.X.1932 roku określiło ją na 21877,39 ha.
Ówczesna administracja terenowa składała się z głównego nadleśniczego, 2 zastępców, 14 leśniczych, 67 gajowych i 8 gajowych objazdowych. Grunty leśne, obiekty rolne oraz tartak, będące własnością Towarzystwa, podlegały Szefowi Lasów.
W okresie od 1.X.1932 roku do 30.IX.1941 roku nabyto 1160,39 ha powierzchni leśnej i rolnej, a sprzedano pod rozbudowę miasta Starachowice 88,64 ha.
Podczas okupacji hitlerowskiej, w 1941 roku, ówczesne władze zlikwidowały Główne Nadleśnictwo Starachowice. W jego miejsce utworzono trzy odrębne nadleśnictwa (odpowiadające w zasadzie obecnym obrębom leśnym): Starachowice, Marcule i Klepacze (obecny obręb Lubienia).
Po zakończeniu wojny lasy byłego „Towarzystwa Starachowickich Zakładów Górniczych" zostały na mocy dekretu PKWN z dn. 12.XII.1944 roku upaństwowione i przejęte na rzecz Skarbu Państwa. Przeprowadzony w 1945 roku podział administracyjny wzorował się w zasadzie na ustalonym w roku 1941 z zachowaniem ustalonych wtedy nazw nadleśnictw. Do tworzącego się N-ctwa Ostrowiec przekazano 2557 ha, na co składały się powierzchnie ówczesnych leśnictw Krynki i Połągiew oraz część l-ctwa Sadłowizna.
W pierwszych latach powojennych ustaliły się ostatecznie granice, które w stanie prawie niezmienionym są granicami obecnych obrębów leśnych: Lubienia, Starachowice i Marcule. W 1946 r. Nadleśnictwo Starachowice przejęło lasy leśnictwa Gadka o powierzchni 830,83 ha, które przed wojną stanowiły własność Nadleśnictwa Państwowego Skarżysko. W 1947 włączono do Nadleśnictwa Klepacze ówczesne l-ctwo Lubienia (1596,80 ha), należące dotąd do Nadleśnictwa Marcule.
Opracowane wg stanu na 1.01.1951 r. prowizoryczne plany urządzeniowe określiły powierzchnię nadleśnictw: Klepacze na 7703,52 ha, a Starachowice na 7505,74 ha.
Na mocy zarządzenia Ministra Leśnictwa z dnia 16.IX.1961 r. zmieniono nazwę Nadleśnictwa Klepacze na Nadleśnictwo Lubienia. W tym samym roku przeprowadzono urządzanie definitywne, które wg stanu na 1.10.1961 r. określiło powierzchnię ogólną nadleśnictw: Lubienia na 7671,78 ha, a Starachowice na 7289,66 ha.
W 1971 r. przeprowadzono prace związane z I rewizją planów urządzenia lasu, które wg stanu na 1.10.1971 r. określiły powierzchnię ogólną nadleśnictw: Lubienia na 7662,70 ha, a Starachowice na 7207,16 ha.
1 stycznia 1973 roku na mocy Zarządzenia Nr 59 Naczelnego Dyrektora Lasów Państwowych z dnia 14 listopada 1972 r., dotychczasowe nadleśnictwa Lubienia, Starachowice i Marcule przestały być samodzielnymi jednostkami organizacyjnymi i jako obręby leśne weszły w skład N-ctwa Starachowice.
W ramach kolejnej reorganizacji, z dniem 1.01.1979 r. obręb Marcule zostaje przekazany do N-ctwa Skarżysko, by dnia 1.01.1984 r. na mocy nowej decyzji wrócić z powrotem do N-ctwa Starachowice.
Obowiązywanie planów I rewizji przedłużono aż do 1986 roku. II rewizja urządzeniowa, wg stanu na 1.01.1987 roku, określiła powierzchnię ogólną N-ctwa Starachowice na 21483,43 ha (obręb Lubienia – 7621,84 ha, obręb Starachowice – 7080,60 ha, obręb Marcule – 6780,99 ha). Z dniem 1.01.1992 r. na mocy Zarządzenia Nr 23 Naczelnego Dyrektora Lasów Państwowych z dn. 20.XII.1991 r., obręb leśny Marcule stał się częścią składową nowo utworzonego Nadleśnictwa Marcule.
Kolejna, III rewizja urządzania lasu, objęła Nadleśnictwo Starachowice jako jednostkę złożoną z dwóch obrębów leśnych i określiła jego łączną powierzchnię wg stanu na 1.01.1996 r. na 14660,52 ha (obręb Lubienia – 7576,51 ha, obręb Starachowice – 7084,01 ha). W niezmienionym kształcie (z wyłączeniem drobnych korekt stanu posiadania) nadleśnictwo funkcjonuje do kolejnej IV rewizji urządzeniowej.