Obszar Natura 2000 "Uroczyska Lasów Starachowickich"
Natura 2000 "Uroczyska Lasów Starachowickich"
Obszar Natura 2000 „Uroczyska Lasów Starachowickich"
Celem działania europejskiej sieci obszarów chronionych Natura 2000 jest powstrzymanie wymierania zagrożonych roślin i zwierząt oraz ochrona różnorodności biologicznej na terenie Europy. Do wdrożenia sieci zobowiązane są wszystkie kraje Wspólnoty.
Sieć Natura 2000 tworzą dwa typy obszarów:
- obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO), wyznaczone do ochrony populacji dziko występujących ptaków,
- specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO), chroniące siedliska przyrodnicze i gatunki roślin i zwierząt.
Podstawą wyznaczania obszarów Natury 2000 są kryteria naukowe.
W 2022 roku na terenie kraju wyznaczone było 145 obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) i 864 obszary ochrony siedlisk (SOO). Pokrywały one około 20 proc. powierzchni kraju.
Większość obszarów naturowych powstała na terenach leśnych. Stanowią one 40 proc. gruntów w zarządzie PGL LP, zajmują ponad 2,8 mln ha.
Na terenie naszego nadleśnictwa wyznaczony jest obszar Natura 2000:
„Uroczyska Lasów Starachowickich" - PLH260038
Uroczyska Lasów Starachowickich zabezpieczają duże kompleksy wyżynnego jodłowego boru mieszanego Abietetum polonicum, uznawanego za zbiorowisko endemiczne Polski, występujące jedynie w Górach Świętokrzyskich i na Roztoczu. Ponadto znajdują się tutaj rozległe płaty fitocenozy grądowej Tilio-Carpinetum nawiązującej do ciepłych grądów na glebach lessowych. Mimo, iż ostoja ta położona jest na przedpolu Gór Świętokrzyskich to znajduje się tutaj wiele gatunków górskich.
Zarządzeniem Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Kielcach i Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Warszawie z dnia 13 czerwca 2023 r. ustanowiono planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 Uroczyska Lasów Starachowickich PLH260038. Dostępny na stronie:
Typy SIEDLISK
Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum)
Wyżynny jodłowy bór mieszany (Abietetum polonicum)
Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion
Ziołorośla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołorośla nadrzeczne (Convolvuletalia sepium)
Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris)
Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion)
Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum)
Drzewostan – grab pospolity (Carpinus betulus), lipa drobnolistna (Tilia cordata), dąb bezszypułkowy (Quercus petraea), klon polny (Acer campestre), klon pospolity (Acer platanoides), jesion wyniosły (Fraxinus excelsior)
Krzewy – leszczyna pospolita (Corylus avellana),
trzmielina zwyczajna (Euonymus europaea), trzmielina brodawkowana (Euonymus verrucosa)
wiśnia ptasia (Prunus avium),
Rośliny zielne - zdrojówka rutewkowata (Isopyrum thalictroides), turzyca orzęsiona (Carex pilosa), przytulinka wiosenna (Cruciata glabra), przytulia Schultesa (Galium schultesii), kruszczyk szerokolistny (Epipactis helleborine),kupkówka Aschersona (Dactylis aschersoniana), gwiazdnica wielkokwiatowa (Stellaria holostea),piżmaczek wiosenny (Adoxa moschatellina), czosnek niedźwiedzi (Allium ursinum), zawilec żółty (Anemone ranunculoides), sałatnica leśna (Aposeris foetida), kopytnik pospolity (Asarum europaeum), jarzmianka większa (Astrantia major), turzyca leśna (Carex sylvatica), kokorycz pusta (Corydalis cava), kokorycz wątła (Corydalis intermedia), kokorycz drobna (Corydalis pumila), wawrzynek wilczełyko (Daphne mezereum), nerecznica samcza (Dryopteris filix-mas), wilczomlecz migdałolistny (Euphorbia amygdaloides), wilczomlecz słodki (Euphorbia dulcis), ziarnopłon wiosenny (Ficaria verna), złoć mała (Gagea minima), gajowiec żółty (Galeobdolon luteum), przytulia wonna (Galium odoratum), niecierpek pospolity (Impatiens noli-tangere), groszek wiosenny (Lathyrus vernus), lilia złotogłów (Lilium martagon), tojeść gajowa (Lysimachia nemorum), szczyr trwały (Mercurialis perennis), prosownica rozpierzchła (Milium effusum), gnieźnik leśny (Neottia nidus-avis), czworolist pospolity (Paris quadrifolia), zerwa kłosowa (Phyteuma spicatum), kokoryczka wielokwiatowa (Polygonatum multiflorum), pierwiosnek wyniosły (Primula elatior), miodunka ćma (Pulmonaria obscura), miodunka plamista (Pulmonaria officinalis), jaskier kaszubski (Ranunculus cassubicus), , jaskier kosmaty (Ranunculus lanuginosus), żankiel zwyczajny (Sanicula europaea), trędownik bulwiasty (Scrophularia nodosa), czyściec leśny (Stachys sylvatica), przetacznik górski (Veronica montana), fiołek leśny (Viola reichenbachiana), podagrycznik pospolity (Aegopodium podagraria), zawilec gajowy (Anemone nemorosa), kłosownica leśna (Brachypodium sylvaticum), dzwonek pokrzywolistny (Campanula trachelium) …
Wyżynny jodłowy bór mieszany (Abietetum polonicum)
Drzewostan – Jodła pospolita Abies alba z domieszką świerka pospolitego Picea abies, buka zwyczajnego Fagus sylvatica, sosny pospolitej Pinus sylvestris.
Sporadycznie występują grab zwyczajny Carpinus betulus, osika Populus tremula, brzoza brodawkowata Betula pendula i jawor Acer pseudoplatanus oraz jarzębina Sorbus aucuparia.
Krzewy –jarzębina Sorbus aucuparia, kruszyna pospolita Frangula alnus, dziki bez koralowy Sambucus racemosus, dziki bez czarny Sambucus nigra, leszczyna Corylus avellana.
Rośliny zielne - szczawik zajęczy Oxalis acetosella, borówka czernica Vaccinium myrtillus, konwalijka dwulistna Maianthemum bifolium, turzyca palczasta Carex digitata, przytulia wiosenna Cruciata glabra, siódmaczek leśny Trientalis europaea, widłak jałowcowaty Lycopodium, annotinum, sałatnik leśny Mycelis muralis, fiołek leśny Viola reichenbachiana, gajowiec żółty Galeobdolon luteum, kosmatka owłosiona Luzula pilosa, jastrzębiec leśny Hieracium murorum,czartawa drobna Circaea alpina, bodziszek cuchnący Geranium robertianum, wierzbownica górska Epilobium montanum, nerecznica szerokolistna Dryopteris dilatata, nerecznica krótkoostna Dryopteris carthusiana, nerecznica samcza Dryopteris filix-mas, zachyłka trójkątna Gymnocarpium dryopteris, zachyłka oszczepowata Phegopteris connectilis, wietlica samicza Athyrium filix-femina,
jeżyna gruczołowata Rubus hirtus, jeżyna Bellardiego Rubus pedemontanus.
Mszaki - płonnik strojny Polytrichastrum formosum, rokietnik pospolity Pleurozium schreberi, tujowiec tamaryszkowaty Thuidium tamariscinum, żurawiec falisty Atrichum undulatum, płożymerzyk pokrewny Plagiomnium affine, gajnik lśniący Hylocomium splendens.
Najnowsze aktualności
Polecane artykuły
Historia Nadleśnictwa Starachowice
Historia Nadleśnictwa Starachowice
Krótki rys historyczny Obszaru zarządzanego przez Nadleśnictwo
Lasy starachowickie są ściśle, historyczniei gospodarczo, związane z obszarem Gór Świętokrzyskich i występującymi na tych terenach pokładami rud żelaza, które obecnie nie posiadają już znaczenia gospodarczego.
Od początku XI wieku do końca XVIII wieku lasy świętokrzyskie stanowiły dobra kościelne Biskupstwa Krakowskiego.
Już od najdawniejszych czasów lasy te, rozumiane jako wielki kompleks leśny obejmujący także obszar tzw. Lasów Iłżeckich, w tym obecne Nadleśnictwo Starachowice, związane były ściśle z rozwojem na tych terenach przemysłu hutniczego, służąc jako baza opałowa dla ówczesnych pieców hutniczych.
Pierwsze wzmianki o rozwijającym się na tych terenach przemyśle wydobywczym i hutniczym, znaleźć można w kronikach Jana Długosza i datowane są na lata 1025 – 1030.
Do dziś zachowały się liczne dokumenty sięgające XIV wieku, zezwalające na budowanie zakładów przetwarzających rudy żelaza w okolicach Iłży, Starachowic i Wąchocka.
Silny rozwój przemysłu wydobywczego i hutniczego przypada na XVI i XVII wiek. Największa zaś eksploatacja rudy żelaza i największy rozwój hutnictwa związany był z wynalezieniem w XVIII wieku tzw. „wielkiego pieca".
Pod koniec XVIII wiekuna obszarze świętokrzyskim znajdowały się 23 wielkie piece hutnicze, co stanowiło 60% ogólnej ich liczby w Polsce. W Starachowicach budowę wielkiego pieca rozpoczęto w 1789 roku.
W tym samym roku, na mocy ustawy Sejmu Czteroletniego, nastąpiła konfiskata dóbr biskupstwa krakowskiego, w tym i lasów, na rzecz Skarbu Rzeczpospolitej.
W okresie Królestwa Kongresowego nastąpił dalszy rozwój górnictwa i hutnictwa na tym terenie. Lasy były silnie eksploatowane dla potrzeb rozwijającego się Staropolskiego Okręgu Przemysłowego. Upadek Powstania Listopadowego przyczynił się jednak do stopniowego podupadania przemysłu.
W 1870 roku wielkie piece w Starachowicach, jak i lasy starachowickie wraz z przylegającymi do nich folwarkami sprzedano w drodze licytacji spółce kapitałowej, która w 1875 r. przekształciła się w „Towarzystwo Starachowickich Zakładów Górniczych" – Spółka Akcyjna. Towarzystwo to rozpoczęło masową eksploatację tutejszych drzewostanów poprzez zastosowanie olbrzymich zrębów zupełnych, o powierzchniach dochodzących do 25 ha. W pierwszej kolejności nadmiernej eksploatacji podlegały drzewostany liściaste, szczególnie dębowe i bukowe – jako najbardziej wydajne do produkcji węgla drzewnego. Wielkie powierzchnie porębowe odnawiano z kolei sztucznie, poprzez sadzenia. Sadzono głownie sosnę z niewielką domieszką gatunków liściastych, głównie dęba.
Dopiero rozwój kopalnictwa węgla kamiennego, oraz rozwój technologii przetapiania rud żelaza pozwalający na wykorzystanie tego surowca w przemyśle hutniczym spowodował, że gospodarka w tutejszych lasach uległa poprawie.
Na początku okresu międzywojennego tj. około 1922 roku, z lasów stanowiących własność „Towarzystwa Starachowickich Zakładów Górniczych", zorganizowane zostało „Główne Nadleśnictwo Starachowice" z siedzibą w osiedlu leśnym w Marculach, nadal jednak będące własnością Towarzystwa. W jego skład wchodziły tereny obecnych obrębów: Lubienia, Starachowice, Marcule oraz część obecnego N-ctwa Ostrowiec Św. Łączna powierzchnia utworzonego nadleśnictwa wynosiła około 25000 ha, zaś urządzanie definitywne wg stanu na 1.X.1932 roku określiło ją na 21877,39 ha.
Ówczesna administracja terenowa składała się z głównego nadleśniczego, 2 zastępców, 14 leśniczych, 67 gajowych i 8 gajowych objazdowych. Grunty leśne, obiekty rolne oraz tartak, będące własnością Towarzystwa, podlegały Szefowi Lasów.
W okresie od 1.X.1932 roku do 30.IX.1941 roku nabyto 1160,39 ha powierzchni leśnej i rolnej, a sprzedano pod rozbudowę miasta Starachowice 88,64 ha.
Podczas okupacji hitlerowskiej, w 1941 roku, ówczesne władze zlikwidowały Główne Nadleśnictwo Starachowice. W jego miejsce utworzono trzy odrębne nadleśnictwa (odpowiadające w zasadzie obecnym obrębom leśnym): Starachowice, Marcule i Klepacze (obecny obręb Lubienia).
Po zakończeniu wojny lasy byłego „Towarzystwa Starachowickich Zakładów Górniczych" zostały na mocy dekretu PKWN z dn. 12.XII.1944 roku upaństwowione i przejęte na rzecz Skarbu Państwa. Przeprowadzony w 1945 roku podział administracyjny wzorował się w zasadzie na ustalonym w roku 1941 z zachowaniem ustalonych wtedy nazw nadleśnictw. Do tworzącego się N-ctwa Ostrowiec przekazano 2557 ha, na co składały się powierzchnie ówczesnych leśnictw Krynki i Połągiew oraz część l-ctwa Sadłowizna.
W pierwszych latach powojennych ustaliły się ostatecznie granice, które w stanie prawie niezmienionym są granicami obecnych obrębów leśnych: Lubienia, Starachowice i Marcule. W 1946 r. Nadleśnictwo Starachowice przejęło lasy leśnictwa Gadka o powierzchni 830,83 ha, które przed wojną stanowiły własność Nadleśnictwa Państwowego Skarżysko. W 1947 włączono do Nadleśnictwa Klepacze ówczesne l-ctwo Lubienia (1596,80 ha), należące dotąd do Nadleśnictwa Marcule.
Opracowane wg stanu na 1.01.1951 r. prowizoryczne plany urządzeniowe określiły powierzchnię nadleśnictw: Klepacze na 7703,52 ha, a Starachowice na 7505,74 ha.
Na mocy zarządzenia Ministra Leśnictwa z dnia 16.IX.1961 r. zmieniono nazwę Nadleśnictwa Klepacze na Nadleśnictwo Lubienia. W tym samym roku przeprowadzono urządzanie definitywne, które wg stanu na 1.10.1961 r. określiło powierzchnię ogólną nadleśnictw: Lubienia na 7671,78 ha, a Starachowice na 7289,66 ha.
W 1971 r. przeprowadzono prace związane z I rewizją planów urządzenia lasu, które wg stanu na 1.10.1971 r. określiły powierzchnię ogólną nadleśnictw: Lubienia na 7662,70 ha, a Starachowice na 7207,16 ha.
1 stycznia 1973 roku na mocy Zarządzenia Nr 59 Naczelnego Dyrektora Lasów Państwowych z dnia 14 listopada 1972 r., dotychczasowe nadleśnictwa Lubienia, Starachowice i Marcule przestały być samodzielnymi jednostkami organizacyjnymi i jako obręby leśne weszły w skład N-ctwa Starachowice.
W ramach kolejnej reorganizacji, z dniem 1.01.1979 r. obręb Marcule zostaje przekazany do N-ctwa Skarżysko, by dnia 1.01.1984 r. na mocy nowej decyzji wrócić z powrotem do N-ctwa Starachowice.
Obowiązywanie planów I rewizji przedłużono aż do 1986 roku. II rewizja urządzeniowa, wg stanu na 1.01.1987 roku, określiła powierzchnię ogólną N-ctwa Starachowice na 21483,43 ha (obręb Lubienia – 7621,84 ha, obręb Starachowice – 7080,60 ha, obręb Marcule – 6780,99 ha). Z dniem 1.01.1992 r. na mocy Zarządzenia Nr 23 Naczelnego Dyrektora Lasów Państwowych z dn. 20.XII.1991 r., obręb leśny Marcule stał się częścią składową nowo utworzonego Nadleśnictwa Marcule.
Kolejna, III rewizja urządzania lasu, objęła Nadleśnictwo Starachowice jako jednostkę złożoną z dwóch obrębów leśnych i określiła jego łączną powierzchnię wg stanu na 1.01.1996 r. na 14660,52 ha (obręb Lubienia – 7576,51 ha, obręb Starachowice – 7084,01 ha). W niezmienionym kształcie (z wyłączeniem drobnych korekt stanu posiadania) nadleśnictwo funkcjonuje do kolejnej IV rewizji urządzeniowej.